Sự trì hoãn (Procrastination) là điều mà ít nhiều mỗi chúng ta đều đã trải qua. Nếu không có sự tổ chức và cam kết tốt thì bạn sẽ dễ dàng buông thả thời gian quý báu của bản thân vào những việc tầm thường (như: xem TV, cập nhật trạng thái trên facebook, mua sắm trực tuyến…) trong khi đáng lẽ phải học tập, làm việc hay tập trung cho dự án của mình. Mặc dù bạn đã đặt ra thời hạn chót phải hoàn thành dự án, làm bài tập về nhà, hay làm công việc gia đình thì sự trì hoãn vẫn có thể tác động xấu đến cuộc sống, công việc của bạn.
Tại sao chúng ta hay trì hoãn?
Tất cả chúng ta cũng hay trì hoãn điều gì đó vào thời điểm nào đó trong đời. Các nhà nghiên cứu cho rằng vấn đề này có thể thấy rõ ràng nhất trong sinh viên. Ước tính khoảng 25 đến 75% sinh viên đại học (ở Mỹ) trì hoãn công việc học tập. Một nghiên cứu năm 2007 (Mỹ) cho thấy số liệu thậm chí còn lớn hơn, khoảng 80 đến 95% sinh viên đại học trì hoãn việc học hành thường xuyên, đặc biệt khi gần lúc hoàn thành bài luận hay bài tập kết thúc môn. Một khảo sát năm 1997 cho thấy sự trì hoàn là một trong những lý do hàng đầu khiến các nghiên cứu sinh tiến sĩ không hoàn thành khóa luận của họ.
Theo Ferrari, Johnson, và McCown thì một số sự bóp méo nhận thức (cognitive distortions) có thể dẫn đến sự trì hoãn việc học. Sinh viên có khuynh hướng:
1.Cho rằng còn quá nhiều thời gian để có thể hoàn thành nhiệm vụ
2.Cho rằng mình sẽ có thêm động lực mạnh mẽ để làm hơn trong thời gian tới
3.Cho rằng các hoạt động chính yếu sẽ tốn thời gian ít thôi
4.Bỏ lỡ các bước trong lịch trình làm việc đã đặt ra nhằm hoàn thành nhiệm vụ
Khi bạn đọc danh sách trên có thể bạn sẽ nhớ ra vài lần mình cũng từng nghĩ như thế khi phải đối diện với các nhiệm vụ công việc trong cuộc sống. Chúng ta hay nghĩ sẽ không mất quá nhiều thời gian để làm nhiệm vụ và có thể bắt đầu làm vào ngày mai. Nó cho ta một cảm giác “an toàn” để trấn an mình sẽ “ổn thôi”. Một trong những yếu tố quan trọng khác làm trì hoãn việc hoàn thành các nhiệm vụ là thấy chưa có “hứng thú hay động lực” để làm nhiệm vụ nó ngay.Thực tế rằng, việc bỏ qua một vài bước trong lịch trình định sẵn và cho rằng mình sẽ làm bù vào ngày sau sẽ có thể dẫn đến việc trì hoàn thêm các bước khác và tất nhiên đưa đến việc không hoàn thành nhiệm vụ vào thời hạn chót.
Tự nghi ngờ (Self-doubt) cũng đóng một vai trò quan trọng trong sự trì hoãn. Khi bạn chưa chắc chắn việc làm thế nào để giải quyết công việc được giao hoặc thấy khả năng bản thân không chắc để làm được, bạn có thể phớt lờ công việc đó và tìm kiếm công việc khác (vô bổ, hay giản đơn hơn) thế vào.
Những tác động tiêu cực của sự trì hoãn
Không chỉ có các sinh viên rơi vào cái bẫy “Tôi sẽ làm nó sau”, mà theo Giáo sư Tâm lý học Joseph Ferrari tại Đại học DePaul, Chicago thì có khoảng 20% người Mỹ cũng có hiện tượng này.
Một số người lớn thường mắc “tật trì hoãn kinh niên”, những người này không phải chỉ thỉnh thoảng trì hoãn thực hiện các nhiệm vụ mà nó đã trở thành một lối sống của họ. Họ trả tiền hóa đơn chậm trễ, chờ đến sát hạn chót mới cuống cuồng làm dự án, chờ đến sát lễ tết mới đi mua sắm…
Thật không may, tật hay trì hoãn này có thể tác động nghiêm trọng lên một số lĩnh vực trong cuộc sống, bao gồm cả sức khỏe tâm thần của con người. Theo một nghiên cứu vào năm 2007, các nhà nghiên cứu phát hiện rằng vào đầu khóa học các sinh viên có tật trì hoãn” báo cáo mức độ bệnh tật hay căng thẳng thấp hơn những người-không-trì-hoãn. Điều này trái ngược hẳn so với gần cuối khóa học, các sinh viên có tật trì hoãn hay báo cáo rằng bị bệnh hoặc căng thẳng cao vượt trội so với các sinh viên không trì hoãn.
Sự trì hoãn không chỉ tác động tiêu cực đến sức khỏe cá nhân mà nó còn gây tổn hại cho các mối quan hệ xã hội. Trì hoãn việc thực hiện nhiệm vụ là bạn chuyển gánh nặng cho những người xung quanh. Nếu bạn có thói quen chậm bắt tay thực hiện dự án hay chờ đến hạn gần chót mới làm thì sẽ khiến những người liên quan như gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, đồng học trở nên mệt mỏi, bực dọc.
Những lý do chúng ta trì hoãn
Chúng ta thường đưa ra một số lý do để biện minh cho hành vi trì hoãn của mình. Theo Tuckman, Abry, và Smith thì có 15 lý do then chốt hay được chúng ta đưa ra để giải thích cho sự trì hoãn:
1.Không biết phải thực hiện điều gì
2.Không biết phải thực hiện như thế nào
3.Không muốn làm điều đó
4.Không quan tâm là điều đó có được hoàn thành hay không
5.Không quan tâm khi nào điều đó được thực hiện
6.Không có tâm trạng để làm điều đó
7.Thói quen chờ đến lúc cuối mới làm
8.Tin rằng mình làm việc tốt hơn dưới áp lực
9.Nghĩ rằng mình có thể làm điều đó vào lúc cuối
10.Thiếu động lực nội tại thể bắt đầu làm
11.Quên
12.Đổ lỗi do bệnh tật hay sức khỏe yếu
13.Chờ vào thời điểm “thích hợp” để làm
14.Cần thời gian suy nghĩ về nhiệm vụ
15.Trì hoãn một nhiệm vụ để làm một điều yêu thích khác
Những người-không-trì-hoãn khác những người-trì-hoãn thế nào?
Trong hầu hết các trường hợp, sự trì hoãn không phải là dấu hiệu của vấn đề gì nghiêm trọng. Đây là một khuynh hướng phổ biến mà chúng ta mắc phải vào thời điểm nào đó theo cách này hay cách khác. Nó chỉ trở thành một vấn đề nghiêm trọng khi sự trì hoãn diễn ra liên tục, thường nhật. Trong trường hợp như vậy, nó không chỉ là do sự yếu kém trong quản lý thời gian mà là một dấu hiệu (như Ferrari đề cập) của một lối sống kém thích nghi.
“Những người không trì hoãn tập trung vào nhiệm vụ cần phải làm. Họ có một nhận dạng cá nhân mạnh mẽ và ít lo lắng về điều các nhà tâm lý gọi là ‘tôn trọng xã hội – social esteem’ (quan tâm đến việc người khác nghĩ về ta) [trái ngược với ‘tự trọng – self esteem’: cách chúng ta cảm nhận về chính mình]”, Tiến sĩ Ferrari giải thích trong một cuộc phỏng vấn với Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ.
Theo nhà tâm lý Piers Steel, những người không trì hoãn có khuynh hướng nổi bật trong các đặc tính nhân cách “sự tận tâm – conscientiousness”, một trong những khuynh hướng chính xác định trong Học thuyết Big 5 về nhân cách. Những người có đặc điểm tận tâm cao thường có kỷ luật tự giác, kiên trì và có trách nhiệm cao.
Chúng ta dễ bị trì hoãn và dùng sự bóp méo nhận thức để bào chữa, nhưng may thay, có một số điều bạn có thể làm để chống lại sự trì hoãn và bắt đầu thực hiện nhiệm vụ đúng thời hạn:
1.Tham gia vào một nhóm giám sát để nhắc nhở lẫn nhau hoàn thành nhiệm vụ
2.Thiết lập một bộ quản lý thời gian
3.Thử một số công cụ quản lý thời gian và nhắc nhở thực hiện nhiệm vụ
Nguồn: Lê Thành Nhân (lược dịch, tổng hợp), CLB Tâm Lý Học
